"Сарнайн хүүхдүүд" тэмдэглэл

Гэрэл зургийг ойлгоно гэдэг нэг төрлийн их мэдрэмж шаарддаг гэлтэй. Зүгээр хараад өнгөрөх төдийд хэдэн дүрс мэт боловч сайтар ажиглавал цаадах утга санаа гэдэг их хүчтэй мэдрэгдэнэ. "Шинэ бүтээл баримтат гэрэл зургийн үзэгслэн"-рүү ороход цаанаа нэг дулаан уур амьсгал угтлаа. Үүдэнд зогсох оюутнууд таалагдсан зурган доороо таван хошуу наахыг зөвлөж улаан таван хошуу өгсөн юм. Ханан дээр гэрэл зураг байх ба бүх зургийг сайтар тойрон ажиглалаа. Булан хэсэг бүрт байрлуулсан гэрэл зургуудын хамгийн их ажиглагдсан зүйл бол нийгмийг бараан талаас харуулсан нь их байсан юм. Цөлжилт, шоронгийн хоригдол, утаа, машины түгжрэл гээд энэ бүгдээс цор ганц нэг зураг харц татаж, зүгээр яваад өнгөрчихөж чадсангүй. Тус зургийн тайлбарт томоор "Сарнайн хүүхдүүд" гэж гарчигласан харагдана. Тэрсхэн насны 12 хүүхдүүд аз жаргалтай нь аргагүй уул уруудан чаргаар гулгаж байна. Тэдний өмссөн зүйсэн нь тийм ч чамин, гоё ганган биш ч гэлээ нүүрэнд нь тодрох инээмсэглэл орчин тойрныг гэрэлтүүлж, сэтгэлээрээ цатгалан байгаа нь төвөггүйхэн харагдлаа. Магадгүй өнгөц дүгнэхэд, ядруухан айлын халтартсан царайтай хүүхдүүд гэж харах ч огт тийм биш. Нэрэндээ таарсан 12 сарнай шиг хүүхдүүд аз жаргал, баяр баяслаар элбэг дэлбэг байгаа нь нүд хужирлалаа. Зургийн доорх тайлбарт өөрийн зургаан хүүхдээс гадна өрөөлийн 11 хүүхдийг хооллон ундалж, таван ханатай гэртээ аж төрөн суух Сарнай бүсгүй. Найман жилийн өмнөөс тэрээр амьдралын боломж тааруу, амьдралаа залгуулахын эрхэнд хогийн цэг дээр ажиллаж улмаар хичээл сургуулиа завсардсан хүүхдүүдийг эхийн хайраар энэрэн асарч, өөрийн үр хүүхэд шиг үзэх болжээ гэх тайлбар үзэгдэнэ. Үнэхээр хүн хүнээр дутдаг хорвоо болохоос илүүддэггүй гэх үг өөрийн эрхгүй толгойд орж ирлээ. Өөрийн төрсөн үрээ хайрлаж чадахгүй нэгэн байхад өрөөлийн үрсийг эхийн хайраар тэтгэн, тэднийг аз жаргал, баяр баяслаар дутаалгүй өсгөх нэгэн ч байна. Хүүхдийн инээд хөөр, тэдний гэгээлэг бодол, үйлдэл бүхэн энэ нийгмийн бараан бүх зүйлсийг өөрчилж чадах юм. Тэд л энэ зургийн үзэгслэнгийн баатрууд, тэд бол "Сарнайн хүүхдүүд".

Тохилог номын сангууд

Монголд 1000 гаруй номын сан байдаг. Тэдгээрийн 256 нь нийслэл Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаагаа идэвхтэй явуулж байна. Оюутан залуусын хувьд сүүлийн жилүүдэд номын санд суух нь харьцангуй ихэссэн санагддаг. Учир нь, орчин болон сурах материалын хангамж сайжирч, шинээр нээгдсэн номын сангууд тухтай, тохилог байж чадаж байгаа юм. Энэ удаагийн нийтлэлээрээ оюутнууд ороход тохиромжтой, хичээлээ хийж суухад тухтай, чимээгүй орчин бүрдэж чадсан номын сангуудыг танилцуулж байна.

1. Тусгаар тогтнолын ордны номын сан
Уншлагын нэг танхимтай, нийгмийн чиглэлийн ном ихэвчлэн байдаг. Ажлын өдрүүдэд өглөө 09:00 цагаас 18:00 цаг хүртэл ажилладаг бөгөөд амралтын өдөр амардаг. Дотроо их тохилог, тухтай, мөн залгуур болон техник хэрэгсэл их сайтай. Уншигчийн картыг 3000 төгрөгөөр нээлгэдэг. Тусгаар тогтнолын ордны 9 давхарт байрладаг.




2. Монгол-Японы төвийн номын сан
2002 оны намраас эхэлж үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Номоо категиорын дагуу сонгож уншихаас гадна, Япон улсын их дээд сургуулиудад тэтгэлэг авах талаарх зөвлөгөө болон сурах бичиг материалуудыг эндээс унших боломжтой. Оюутан, залуус 4000 төгрөгөөр карт нээлгэх бөгөөд нэг жилийн хугацаанд хүчинтэй. МУИС хичээлийн II байрны хажууд байрладаг.
Өвлийн цагийн хуваарь :
Даваа гарагт 14:00 - 17:30
Мягмар-Баасан 10:30 - 17:30
Бямба 10:30-16:30
Зуны цагийн хуваарь : Даваа-Баасан 10:00-17:30





3. Д. Нацагдоржийн нэрэмжит номын сан
Уншлагын А,Б гэх хоёр танхимаас бүрдсэн. Чөлөөт сонголттой уншлагын танхим нь 70000 боть ном, тогтмол хэвлэлтэй 300 суудалтай. Үндсэн фонд нь 190 мянган номтой байна. Хэрвээ гэрээр ном унших бол хураамж өдрийн 300 төгрөг төлдөг. Даваа-Баасан гарагт 09:00-20:00 цаг, Бямба Ням өдрүүдэд 10:00-19:00 хүртэл ажилладаг. Бүртгэлийн хураамж хүүхэд болон ахмад настан 2000, насанд хүрэгсэд 5000 төгрөгөөр карт нээлгүүлэх юм.

4. Мэдээлэл технологийн үндэсний паркын номын сан

"Мэдээллийн төв" нь мэдээлэл технологийн онол практикийн сонгодог ном зохиол, алдартай хүмүүсийн бүтээл, шинжлэх ухааны бүх салбарын 600 төрлийн 3000-иад ном, сэтгүүл, сурах бичгийн фондтой. ШУТИС I  байрны чанх урд байрладаг. Нийт 30-40 хүний суудалтай. Даваа-Баасан 08:30-17:30 хүртэл ажиллана. Бямба болон Ням гарагт амарна. Бүртгэлийн хураамж 5000 төгрөг бөгөөд гэрээр ном авч явах бол нэг өдрийн шимтгэл 200 төгрөг байдаг.

5. Хүүхдийн номын ордон 
Хүүхдийн номын ордон нь нийт 6 танхимтай. Үүнд : Боловсрол хөгжил, Мөрөөдөл, Их мэдэх, Герман мэдээллийн номын сан, Өрнө дахин, Дорни дахин гэж хуваагддаг.  Тус номын ордон нь монгол, англи, герман, орос, хятад болон бусад хэл дээр хэвлэгдсэн 80 гаруй мянган ном, хэвлэмэл бус материалууд, сурах бичиг, тогтмол хэвлэлүүдтэй байна. Талбайн хажууд СТӨ- ний залгаа байрладаг. Насанд хүрэгчид 3000 төгрөгөөр карт нээлгүүлнэ. Өдөр бүр 10:00-18:00 цагийн хооронд ажиллана. Амралтын өдрүүдээр амарна.



6. Соёл мэдээллийн төвийн номын сан
Тус номын санд АНУ-ын соёл мэдээллийн төв байрладаг бөгөөд 2004 онд байгуулагдсан. Тав тухтай орчин, интернэт, англи хэл дээрх номын сурах бичиг, материалууд зэрэг англи хэл сурах хүсэлтэй оюутан, сурагчдад хэрэгцээтэй ном их бий. Англи ном уншихаас гадна англи хадмалтай шилдэг кинонуудыг үзэх боломжтой. Мөн тус төвөөс зохион байгуулдаг арга хэмжээ, хөтөлбөрүүдэд хамрагдаж болох юм. Нийт номын 70 хувь нь уран зохиолын ном, TOEFL, IELTS зэрэг хэлний ном байдаг. Д. Нацагдоржийн нэрэмжит номын сан дотор байрладаг.

"Сонины ёс зүйн өнөөгийн байдал" өгүүлэл

  МЭӨ II дунд үеэр эртний Ром хотын гудамжнаа  “Acta populi diurna” гэсэн түгээгчдийн хашгирах дуун цууриатдаг байжээ. Тодруулбал “Ард түмний өдөр тутмын үйл” гэсэн нэртэй анхны сонин нь үйл явдлыг бичсэн модон самбар байлаа. Мэдээнүүд нь албан бус байсан ч дараа нь Юлий Цезарь самбарт сенатын хуралдаан, жанжнуудын явуулсан  мэдээ хөрш орнуудын захирагч нарын илгээлт зэргийг заавал нийтэлж байх үүрэг өгчээ. Тэр цагаас л Венецид гар бичмэл хуудас зарагдаж байсан жижиг бутархай мөнгөний нэр gazzetta  гэдэг үг хэрэглээнд орсон гэдэг. Венеци хотод өнөөгийн мэдээллийн агентлагийн эхлэл болсон мэдээ цуглуулах товчоо байгуулагдаж, мэргэжлийн “мэдээний зохиолч” гарч ирсэн түүхтэй.

  Харин Монголд Тэртээ 1990 – ээд оны үед үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх эрхийнхээ дагуу олон хэвлэл шинээр үүсч, үүнийхээ хажуугаар худал мэдээлэл нийтэлж шог хошин, улс төр, нийгэм, янаг амрагын чиг хандлагыг баримталсан олон шинэ чөлөөт хэвлэл гарсан. Хяналт, эх сурвалж хайж эрэл хайгуул хийх сэтгүүчид дутмаг байсных уу худал мэдээлэл ихээр гарснаар 2000-иад оны эхэн хүмүүсийн хэвлэлд итгэх итгэл эрс буурсан байна. Баримтуудаас дурдахад Монголын Мэдээ сонинд "Шивээ-Овоод У.Хүрэлсүх, Я.Содбаатар нар эзэн суужээ"  гарчигтай   МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга У.Хүрэлсүх, Нарийн бичгийн дарга Я.Содбаатар нар Шивээ-Овоогийн нүүрсний уурхайн нийт талбайн 80 хувийг хууль бусаар Шинэ-Шивээ ХХК шилжүүлэх замаар хувьдаа завшсан гэсэн нийтлэл гарсан. Харин У.Хүрэлсүх, Я.Содбаатар нар тэрхүү нийтлэлийг нэр төрийг гутаах гүтгэлгийн шинжтэй худал мэдээлэл хэмээн үзэж, нэр төрөө сэргээлгэхээр Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн шүүхэд ханджээ. Сүхбаатар дүүргийн шүүх тэдний гомдлыг хянан үзэхэд, Шивээ-Овоогийн уурхайг хууль бусаар хувьдаа авсан гэх асуудал гүтгэлгийн шинжтэй, худал мэдээлэл болох нь тогтоогдсон. Харин үүний дараа Сэрүүлэг сонин 2009 оны 6 тоот дугаартаа дуучин Дэлгэрмөрөнийг нялх биетэй эхнэрээ зодож хэвтэрт оруулжээ гэсэн мэдээ тавигдсан удаатай. Харин Дуучин хэвлэлийн бага хурал хийж огт болоогүй зүйлийг үнэн мэт нийтэлсэнийх нь төлөө шүүхэд өгнө хэмээн мэдэгдсэн. Ийнхүү улс төр нийгмийн байдлаас эхлээд ар гэр, амраг садангийн асуудал хүртэл нийтэлцгээнэ.    

  Хэвлэлийн хүрээлэнгийн мэдээлэл судалгааны албанаас хийсэн судалгаагаар, батлагдаагүй мэдээ, таамаг цуу яриаг нийтэлсэн сонин хэвлэлийн 60 орчим хувийг Хүмүүс сонин, 10 орчим хувийг сэрүүлэг сонин эзэлжээ.

  Сонины нийтлэг ажиглагдсан хоёрудахь алдаа нь, гол утга санаагаа товч өгүүлэх гарчигандаа худал зүйл бичсэн нь байлаа. Нийгмийн толь сонины 2011 оны 9-р сарын 26-ны №187 д нийтлэгдсэн “МИАТ-ийн онгоцонд эвдрэл гарч иргэдийг сандаргав” гэсэн гарчигтай мэдээнд Токио Улаанбаатарын чиглэлийн онгоцоны цонхны жийргэвч эвдэрч нислэг бага хойшлогдсон талаар бичжээ. Гэвч зохиогч бичвэрээ сүртэй болгохын тулд дээрх гарчигийг өгсөн байна. Энэ нь унгигчдыг гарчигаар татах, сонины борлуулалтаа өсгөх гэсэн санхүүгийн ашиг сонирхлоос үүдэлтэй. Хэвлэлийн хүрээлэнгийн судалгаагаар  гарчиг текстийн зөрчилтэй байдлаар Сэрүүлэг, Өдрийн сонин, Хүмүүсийн амьдрал, Хүмүүс, Монголын мэдээ сонинууд хамгийн их зөрчлийг гаргажээ.

  Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд голлох үүрэгтэй хүн бол РЕДАКТОР юм.

Редактор гэдэг нь “залгамжлагч, хянан тохиолдуулагч” гэсэн утгатай. Тэгэхээр энэ утгаас редактор хүнийг тодорхойлох тодорхойлолт, ажлын үүрэг даалгавар нь илрэн гарч байна. Өнөөгийн манай нөхцөлд тусгайлсан редактор ховордож, энэ асуудлыг дангаараа хариуцаж буй албан тушаалтан бараг байхгүй болсон гэхэд хилсдэхгүй. Сонинд үг, үсгийн болон найруулгын алдааг дугаар бүрээс харч болно. “Нийтлэлийн редактор гэдэг бол сонины хамгаалагчид юм. Тэд сонины үг үсэг, найруулга зүйн алдаа, хариултгүй үлдсэн асуулт, орхигдсон баримт, илүү үг, товч тодорхойгүй, үндэслэгээгүй дүгнэлт, буруу сонгосон үг бүрийг хянан, засах үүрэгтэй юм.

  Сэтгүүлч нийгэмд тулгамдаж буй асуудал болон ноцтой мэдээ мэдээллийг нийтлэх явцад үүний ард редактор хүн сурвалжлагчийнхаа хамгийн ойрын зөвлөгч, хамтран ажиллагч, санаа бодлыг нь хуваалцагч идэвхитэй туслагч нь байх ёстой. Сайн редактор хүн сэтгүүлчийн бичсэн материалыг дэмжиж олны хүртээл болгохыг хичээж, мөн туршлагтай асуудлыг тунгаах чадвартай шүүмжлэгч хүн явдал юм.

  Сонинд редакторлаагүй нэг ч материал нийтлэгдэх ёсгүй гэж дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний хорооны ерөнхийлөгч Харольд У.Андерсон болон Мальколм Ф.Мэллит хэлсэн байдаг. Дэлхийн улс орны өнөөгийн байдлаас харахад, Японы арилжааны ТВ-д ажилладаг танилаасаа хэвлэл мэдээллйн өнөөгийн байдал, редактор хүний үүргийн талаар лавлаж асууж үзлээ. Японы сонин болон ТВ-үүд тэтгэвэртээ гарсан сонингийн сурвалжлагч нарыг хагас цагаар ажиллуулж, титрээ хянуулдаг. Жишээ нь, мэдээний албанд 4 өвөө ээлжээр ирж техт болон гарчиг хянана. ТВ-д гэхэд Оройн мэдээллийн нэвтрүүлэг эхлэхээс 3 цагийн өмнө ирээд нэвтрүүлэг дуустал байж, дэлгэцэнд гаргах титр бүрийг хянадаг. Ингэснээр титрийн алдаа маш бага болсон гэнэ. Байгууллагын хувьд зөвхөн титр хянуулахын тулд бүтэн цагаар ажилладаг нэг хүнийг томилно гэдэг ашиггүй, харин тэтгэврийн настнуудын хувьд хагас цагаар ажиллаж цалин аваад, дээрээс нь нийгмийн идэвхтэй амьдарна гэдэг сайхан хэрэг. Хамгийн гол нь үүний үр дүнд үзэгчид болон уншигчид алдаагүй зөв мэдээлэл хүрч очно гэсэн үг юм. Тус жишээнээс харахад, Тэтгэвэртээ гарсан арван жилийн монгол хэлний багш нарыг цагаар ажиллуулаад, титрээ хянуулах боломжтой байна.